‘Er is niet één script over hoe je artistiek succesvol wordt’

Roy Cremers lanceerde Voordekunst en was jury-voorzitter tijdens de uitreiking van de allereerste Keep an Eye Photography Stipendia bij de HKU (Hoge School voor de Kunsten Utrecht). Over het kunstenaarschap: “Je hoeft het niet allemaal zelf te bedenken. Vele anderen hebben voor precies dezelfde vragen gestaan.”

Je bent net afgestudeerd fotograaf, en dan? Waar begin je?
“Ja, hoe doe je dat als startende fotograaf? Je komt net van de academie, uit je veilige omgeving en je bent opeens professioneel maker, verantwoordelijk voor je eigen inkomsten en ontwikkeling, maar tegelijk ben je zelf niet wezenlijk veranderd. Die omslag gaat dus niet vanzelf. De drie winnaars hebben natuurlijk het geluk dat ze heel mooi beginnen met de Keep an Eye stipendia. Dat kan je carrière echt een mooie boost geven. Het advies dat ik deze winnaars heb meegegeven en eigenlijk tegen alle makers zou willen zeggen: blijf vooral zichtbaar. Zorg dat mensen weten wie je bent en dat je op die plekken bent waar jouw publiek is. Geef jezelf een stem. Kortom je moet je netwerk gaan ontwikkelen. Dit doe je door je te interesseren in je vakgebied, een overzicht te hebben wie waar werkt, of waar presenteert en daar misschien een mening over te vormen en iets over te schrijven. Of ga naar die plekken toe en spreek daar met de mensen. Via die contacten leer je weer anderen kennen en zo groeit je netwerk. Als je dat niet durft, het kan best intimiderend zijn, dan is mijn advies om met iemand te gaan die ook maker is, of interesse heeft in kunst. Of ga met een groepje kunstenaars, maar praat dan niet de hele tijd met elkaar, maar zorg dat je ook in gesprek komt met anderen. Je moet jezelf daar wel een beetje in trainen. Als je daar helemaal geen zin in hebt, dan kun je altijd nog kijken of iemand anders het voor je kan doen.”

Maar als je goed werk maakt, dan komen de kopers wel vanzelf, toch?
“Als je alleen goeie foto’s maakt maar je presenteert ze niet, hoe weten mensen dan wie je bent? Met alleen goeie foto’s kom je er helaas niet meer, of je moet echt het geluk hebben dat je wordt ontdekt door iemand met een groot netwerk. Maar voor bijna iedereen geldt: als je wacht op de dag dat je ontdekt wordt, dan is de kans dat je een miskend talent blijft erg groot.”

In het begin ben je vaak ook nog zoekende: wat is je stijl?

Tegelijk zijn er voor makers nog nooit zo veel mogelijkheden geweest om jezelf te laten zien als kunstenaar…
“De mogelijkheden voor ondernemerschap in de kunst zijn enorm vergroot de afgelopen jaren. Je bent zeker niet meer alleen afhankelijk van een galerie om je werk te verkopen. Je kan het ook zelf doen of je aansluiten bij een platform, kijk vooral hoe anderen het doen. Zo verkoopt Daniëlle van Ark edities via een eigen online uitgeverij waarvoor ze haar eigen netwerk, bijvoorbeeld via Instagram, snel kan informeren en enthousiasmeren. Door te werken aan je online zichtbaarheid, kun je vervolgens polsen of jouw fans ook werk willen kopen. Met een zakelijk Instagram-account kun je linken naar jouw webshop. Etsy is hetzelfde idee, maar dan meer in marktplaats setting, net als Saatchi Art. Daar kan iedere maker een ‘shop’ openen. Patty Morgen en We Like Art zijn online galeries die werk van jonge kunstenaars verkopen. Kijk ook zeker op de site van Creative Capital. Hier vind je veel tips over hoe je dat kunt aanpakken.”

Je kunt als fotograaf of kunstenaar ook een crowdfunding-actie opzetten. Dit wordt nog wel eens onderschat vertelde je: ‘Het is niet een kwestie van een filmpje online plaatsen en de teller aanzetten. Het is hard werken. Je moet bedenken wie je wilt benaderen, hoe je je netwerk activeert en welke sociale media je inzet. Een maand voorbereiding is geen overbodige luxe.’
“Ja zeker die voorbereiding is heel belangrijk. Het is enorm cliché, maar als je een planning maakt hou je zelf de regie. Werkt je plan niet dan kun je tijdens de campagne altijd nog bijsturen. Maar wanneer je alles nog moet bedenken als het project al online staat, dan is dat heel frustrerend. Als jouw boodschap is: help ik heb geld nodig, dan kom je er niet. Neem mensen mee in een verhaal, waarin je iedere week wat meer van je werk laat zien, of een ander aspect belicht. Begin met de mensen die dicht om je heen staan en pas als er wat donaties zijn, ga je het breed delen. Doe je dit te vroeg, dan haken mensen af. De meeste tips kun je vrij makkelijk online vinden. Zoek naar ‘tien tips crowdfunding kunstenaar’, of meld je campagne aan bij Voordekunst bijvoorbeeld. Als je dat op tijd doet, kun je met de tips van de medewerkers je campagne goed voorbereiden.”

Plannen dus, geldt dat voor iedere fotograaf of autonoom kunstenaar?
“Bedenk waar je als maker over één of twee jaar wilt zijn. Dat is dan jouw ‘stip op de horizon’. En vooral: wat kun je doen dat daaraan bijdraagt?”

Moet je als fotograaf ook een doelgroep voor ogen hebben?
“Ja dat is een belangrijke vraag die vaak over het hoofd gezien wordt. En eentje die ook heel ingewikkeld is. Het is natuurlijk verleidelijk om te zeggen: ik maak werk voor iedereen. In het begin ben je vaak ook nog zoekende: Wat is je stijl? Wil je autonoom of in opdracht werken? Dat zal zich in de loop van je carrière verder uitkristalliseren. Zodra je bijvoorbeeld een website gaat maken is het goed om je af te vragen: oké voor wie maak ik dit? Kunstverzamelaars? Mensen die kunst kopen voor in hun interieur? Curatoren en professionals uit de kunstwereld? Of zijn het bedrijven die je werk voor commerciële doeleinden willen inzetten? Op die manier kun je nadenken over wie je publiek is of kan zijn.”

Dat kan nog aardig lastig zijn, om die vraag zelf te beantwoorden…
“Je hoeft het gelukkig niet allemaal zelf te bedenken. Er zijn mensen die je daarbij kunnen helpen. Vele anderen hebben voor precies dezelfde vragen gestaan. Kijk naar jouw voorbeelden en neem daar wat van mee. En vraag ook vooral in je netwerk of ze feedback willen geven. Durf te vragen. Mensen vinden het vaak leuk om mee te denken. ‘Nee heb je, ja kun je krijgen.’ Een enorme open deur maar wel waar.”

Je bent zeker niet meer alleen afhankelijk van een galerie om je werk te verkopen

Zijn het alleen de startende kunstenaars of heb je op verschillende momenten in je creatieve carrière behoefte aan advies?
“Natuurlijk, makers die net van de academie komen en in het diepe worden gegooid kunnen vaak wel wat begeleiding gebruiken. Dat is ook het mooie aan het Keep an Eye stipendium - een deel is voor mentoring gereserveerd. Dat is echt iets waar behoefte aan is. Bij eigenlijk alle makers. Ook bij een midcareer-maker die een vliegende start heeft gemaakt, nu geen ‘aankomend talent’ meer is, maar ook nog geen gevestigde kunstenaar. Zo kun je op meerdere momenten tijdens je carrière wel wat hulp gebruiken van iemand die al ervaring heeft. Want er is niet één script over hoe je artistiek succesvol wordt. Maar er zijn best veel ingrediënten waar je gebruik van kunt maken.”

Daar moet je zelfstandig kunstenaar wel zelf naar op zoek…
“In het bedrijfsleven en overheden heb je allerlei trajecten voor dit soort fases. Traineeships aan het begin van je carrière. En kom je op een later moment vast te zitten dan is er vaak een loopbaantraject of een coach om mee te sparren. In de creatieve wereld is dat nog steeds niet heel vanzelfsprekend, maar het zou wel heel goed zijn als het meer zou gebeuren. Daarom is het ook zo bijzonder dat het stipendium er is. Daarmee geeft de Keep an Eye Foundation aan veel verschillende makers even die ademruimte.”

Tegelijk zijn er mensen die vinden dat de kunst en cultuursector minder afhankelijk moet zijn van subsidies.
“Ik zou het wel interessant vinden als je aan een willekeurige Nederlander vraagt: 'Dit is het overheidsbudget, verdeel het maar over de verschillende posten die er zijn'. Ik denk dat cultuur er dan veel beter afkomt dan nu het geval is. Mensen denken dat er héél veel geld naar kunst en cultuur gaat, maar het percentage is op de hele overheidsbegroting echt minimaal. Als je het zou laten invullen door de gemiddelde Nederlander, dan krijgt de cultuursector waarschijnlijk veel meer geld.”

Vorig jaar werden voor het eerst de Keep an Eye Photography Stipendia uitgereikt. De drie stipendiaten ontvangen ieder een geldbedrag van € 10.000,- waarvan € 2.500,- gereserveerd wordt voor coaching om afgestudeerden zowel artistiek inhoudelijk, als op het vlak van ondernemerschap en strategisch plannen te begeleiden. Waar keken jullie naar bij het selecteren van de drie fotografie-stipendia winnaars?
“Een belangrijke voorwaarde is dat de fotografie prominent is en niet een bijrol vervult. En omdat we drie stipendia te vergeven hadden, vonden we het mooi als het ook echt drie verschillende werkwijzen zouden zijn. Zo vroegen we door wie ze gecoacht wilden worden. Want het is een aanmoedigings-award dus je moet er wel voor open staan om je verder te ontwikkelen. Als je super eigenwijs bent en gewoon wilt maken wat je wilt maken dan heb je bijvoorbeeld niet zoveel aan de mentoring.”

Heb je nog een advies aan mensen die net beginnen?
“Probeer vooral jezelf te blijven. Ga jezelf niet anders voordoen dan je bent en heel hard roepen wat je allemaal kan. Je begint net, dus wees daar bescheiden in, maar cijfer jezelf ook zeker niet weg. En zoals ik al zei: Durf te vragen. Je merkt dat veel mensen vaak alles zelf willen doen of toch een soort schroom hebben om vragen te stellen aan anderen. Maar mensen voelen zich juist gevleid en betrokken als je ze om hulp vraagt. Uiteindelijk moet je gezien worden door anderen die weer een netwerk hebben en jouw werk weer zichtbaar kunnen maken. Zo werkt het in alle sectoren en ook in de fotografe en kunst.”